Witte donderdag is de donderdag direct voor Goede Vrijdag. Op Witte Donderdag begint het Triduum sacrum dat verder bestaat uit Goede Vrijdag en Stille Zaterdag die tijdens de Paaswake overgaat in het Paasfeest.
Op Witte Donderdag wordt het Laatste Avondmaal van Jezus en zijn apostelen herdacht.
Geschiedenis[]
De gebeurtenissen staan beschreven in de vier kanonieke evangeliën; Matteüs 26:17-75, Marcus 14:12-72, Lucas 22:7-65, en Johannes 13:1-18:27.
In de middag van de veertiende van de maand Nisan, de vastendag voor het Pascha, treffen de discipelen voorbereidingen voor het Paschamaal. Na zonsondergang breekt de vijftiende Nisan aan; de eerste dag van het Paschafeest. Het Paschamaal houdt Jezus met Zijn discipelen. Tijdens deze maaltijd stelt Hij het Heilig Avondmaal in. Johannes beschrijft hoe Jezus de voeten van alle discipelen wast en hen de opdracht geeft elkaar te helpen en bij te staan. Judas vertrekt hierop, en gaat [zo blijkt later] naar het Sanhedrin om hen te helpen Jezus gevangen te nemen. In de nasleep van de maaltijd onderwijst Jezus Zijn discipelen en leert hen het Onze Vader. Vervolgens lopen ze naar de hof van Getsemane, gelegen op de Olijfberg, waar Jezus Zijn discipelen vraagt met Hem te waken. In de hof worstelt Jezus met de zware taak die Hem te wachten staat, waarbij Hij druppels bloed zweet.
Judas had ondertussen het leger van het Sanhedrin opgehaald en brengt ze naar de hof van Getsemane. Hier verraadt hij Jezus door een kus, waarop Deze wordt gearresteerd en meegenomen. Eerst wordt Hij voor de hogepriester Annas gesteld, dan naar het paleis van Kajafas waarbij een valse getuigenverklaring wordt afgelegd. Hij wordt bespuwd en geslagen. Petrus, die het paleis binnen geglipt is, wordt opgemerkt. Hij ontkomt door te zeggen dat hij Jezus niet kent.
Rooms-Katholieke traditie[]
De term "Witte Donderdag" verwijst naar de gewoonte om alle kruisbeelden en andere beelden met een wit kleed te bedekken. De liturgische kleur van Witte Donderdag is dan ook wit. De liturgie van Witte Donderdag omvat de voetwassing van twaalf gelovigen door de priester, die Jezus en de apostelen symboliseren. Tijdens de voetwassing zingt men gewoonlijk de hymne Ubi Caritas, hoewel dit tegenwoordig lang niet altijd meer wordt gedaan. Het tabernakel is bij aanvang van de H. Mis leeg en de godslamp gedoofd. Tijdens het Gloria luiden onophoudelijk de klokken en altaarschellen, waarna deze niet meer gebruikt mogen worden tot Pasen (men vertelt kinderen wel het sprookje dat de klokken gedurende die dagen naar Rome vliegen). In plaats van de sacristiebellen en de altaarschel wordt de ratel gebruikt. Ook het orgel mag vanaf dat moment niet meer worden gebruikt, hoewel deze regel in de hedendaagse Nederlandse praktijk lang niet altijd meer wordt gevolgd. Het Allerheiligste wordt na de communie in een ciborie naar een zijaltaar, het zogenaamde rustaltaar, gebracht terwijl men het Pange lingua zingt, waarmee de Mis is afgelopen. Er is overigens geen wegzending en zegen op het einde van de Mis. Gewoonlijk blijft men nog enige tijd in de kerk om - net als op de Olijfberg - met Jezus te bidden en te waken. De hosties worden bewaard en gecommuniceerd op Goede Vrijdag, omdat op Goede Vrijdag geen consecraties worden gedaan.
Vooral in de kloosters worden de Donkere metten nog in ere gehouden, een bijzondere viering van de Getijden die alleen tijdens het triduum gehouden mag worden. Omdat de viering van de instelling van de Eucharistie op deze dag in zekere mate donkergekleurd is door het aankomende lijden en sterven van de Heer, is in de Dertiende eeuw het feest van Sacramentsdag ingesteld (na de visioenen van de heilige Juliana van Cornillon.) De pontificale chrismamis, de Mis waarin door de bisschop voor het hele jaar de heilige oliën worden gewijd, wordt gelezen op de ochtend of de vooravond van Witte Donderdag.
Lokale gebruiken[]
- België: in Rupelmonde werpt men op deze dag apostelbrokken (flinke stukken gewijd brood) van het stadhuis.
Data[]
De komende jaren valt Witte Donderdag op de volgende data:
|
|
|
Goede Week - Pasen
Palmzondag · Schorselwoensdag · Witte Donderdag · Goede Vrijdag · Stille Zaterdag · Paaswake · Pasen
| Pasen - Hemelvaart - Pinksteren | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|