Waalse kerk

Interieur van de Waalse kerk in Delft

Interieur van de Waalse kerk in Zwolle.

Een Waalse kerk (Frans: Église wallonne) is een calvinistische kerk in de Nederlanden en de voormalige koloniën, waarvan de leden oorspronkelijk uit de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk stammen en waarbinnen de voertaal het Frans is. Leden van deze kerken worden Waals Hervormd (Frans: Réformé wallon; voor 1815 ook 'Waals Gereformeerd') genoemd en werden lange tijd onderscheiden van de Nederduits Hervormden, die Nederduits of Nederlands als voertaal gebruiken.

Geschiedenis[]

Eind zestiende eeuw vluchtten veel calvinisten uit de Zuidelijke Nederlanden naar het noorden, voornamelijk naar Holland. Zij kwamen in dusdanig groten getale, dat zij aparte Franstalige gemeentes oprichtten, in totaal 43. Deze opereerden zelfstandig van de Nederduitse gemeentes. Eind zeventiende eeuw, als gevolg van de herroeping van het Edict van Nantes in 1685, vluchtten veel hugenoten uit Frankrijk naar Nederland. Ook zij werden veelal opgenomen in Waals Hervormde gemeentes of stichtten nieuwe gemeentes. Hierdoor groeide het aantal Waalse kerken tot 80.

Door toenemende integratie van deze vluchtelingen in de Nederlandse samenleving, met name in de achttiende eeuw, daalde het aantal Waalse gemeentes snel. Uiteindelijk bleven er veertien over. Vanaf de oprichting van de Nederlandse Hervormde Kerk in 1815 vallen zij, net als de Engelstalige Schotse gemeentes, hieronder. Sinds 2004 vallen zij onder de Protestantse Kerk in Nederland. De laatste jaren sluiten zich ook vluchtelingen uit Afrika zich bij de kerken aan.

Overzicht[]

Er zijn Waals Hervormde gemeenten in de volgende steden:

Amsterdam, zie: Waalse Kerk (Amsterdam)
Arnhem/Nijmegen
Breda, zie: Waalse kerk (Breda)
Delft
Dordrecht
Groningen, zie: Pelstergasthuis
Den Haag, zie: Waalse kerk (Den Haag)
Haarlem
Leiden, zie: Waalse kerk (Leiden)
Maastricht
Middelburg
Rotterdam
Utrecht, zie: Pieterskerk
Zwolle, zie: Waalse kerk (Zwolle)

De voertaal in de veertien gemeentes is nog altijd Frans, zowel wat betreft de eredienst als de andere activiteiten. Bij informele gelegenheden wordt echter ook wel Nederlands gesproken. Het aantal leden per gemeente is laag en er zijn slechts zes predikanten in Nederland, wat maakt dat veel kerken maar om de veertien dagen een dienst houden.

De Waalse gemeenten vormen binnen de Protestantse Kerk in Nederland een afzonderlijke classis en sturen een eigen afgevaardigde naar de synodevergaderingen. Men onderhoudt hechte banden met Franstalige calvinistische kerken in België, Frankrijk en andere landen.

Statistiek[]

Aantal Waals Hervormden in Nederland bij de volkstelling
Jaar	1849	1859	1869	1879	1889	1899	1909	1920	1930	1947	1960	1971
Aantal	8435	9689	10.258	9529	8953	9857	9660	8962	6358	4067	3058	1505

Bij de laatste volkstelling in 1971 werden in heel Nederland 1505 Waals Hervormden geteld; 570 in Zuid-Holland, 550 in Noord-Holland, 125 in de provincie Utrecht, 95 in Gelderland en 85 in Noord-Brabant. In Amsterdam gaat het om 350 personen, in Den Haag om 245, in Rotterdam om 85 en in Utrecht om 50 mensen. Deze aantallen zijn intussen door ontkerkelijking nog verder gedaald.

Gebouwen[]

De Waalse kerk in Amsterdam is een voormalige katholieke kapel die in 1578 bij de Alteratie van de oorspronkelijke Rooms-katholieke Kerk werd onteigend en ter beschikking gesteld aan genoemde vluchtelingen.

De Waalse Kerk in Arnhem is gebouwd in het begin van de 15e eeuw, als kapel bij het toenmalige Agnietenklooster. Na 1603 is zij opgenomen geweest in het complex van het St. Catharina Gasthuis. Sinds 1751 is de kerk in gebruik van de Waals-Hervormde Gemeente. De kerk is ernstig beschadigd in september 1944 en is gerestaureerd in 1950-52.

De Waalse kerk in Breda was oorspronkelijk de kapel van het begijnhof.

De Waalse kerk in Delft is de oorspronkelijke kapel van het Sint Agathaklooster bij het huidige Prinsenhof. De kapel dateert uit de 15e eeuw en werd in 1572 de hofkapel van prins Willem van Oranje. Sinds 1585 is de kapel in gebruik als Waalse kerk. Elke tweede week is er een Franstalige dienst op zondagochtend om 10.30 uur.

In Dordrecht is de voormalige Waalse kerk verbouwd tot een winkel voor sportkleding, maar er vinden nog wel twee keer per maand Franstalige diensten plaats in het Hof, waar ooit de Eerste Vrije Statenvergadering plaatsvond.

In Den Haag maakten de Hugenoten vanaf 1591 gebruik van de Hofkapel op het Binnenhof. Daaraan kwam een einde toen Lodewijk Napoleon in 1806 het Binnenhof als residentie in beslag nam. Hij gaf de Waalse gemeente geld om elders een kerk te bouwen. De oude Hofkapel is de inmiddels gesloopt. In 1808 werd het nieuwe kerkgebouw van de Waalse Kerk aan het Noordeinde in gebruik genomen.

In Groningen komt de Waalse gemeente samen in het Pelstergasthuis.

In Haarlem wordt sinds 1590 iedere week een Franse dienst gehouden in de Hervormde kerk op het begijnhof 30. De Waalse Kerk in Haarlem is een voormalige katholieke kerk die na de reformatie in handen kwam van de stad Haarlem, het stadsbestuur schonk de kerk vervolgens aan de Franstaligen. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog kwamen ongeveer 20.000 Belgische vluchtelingen naar Haarlem. Na de herroeping van het Edict van Nantes vluchtten bijna 2.000 Hugenoten naar Haarlem.

De Waalse kerk in 's-Hertogenbosch is gebouwd in 1847 in vroeg neogotische stijl naar ontwerp van architect A. van Veggel. De kerk werd in 1956 gekocht door de Lutherse gemeente die er tot 2004 kerkte.

De Waalse kerk in Leiden is gevestigd in de kapel van het voormalige Catharina Gasthuis. Vanaf het begin van de 17e eeuw werd de Gasthuiskapel voor protestantse kerkdiensten ingericht. Vanaf 1818 kreeg de Waalse gemeente de Gasthuiskerk in eigendom. De Waalse gemeente in Leiden was oorspronkelijk gevestigd in de Vrouwekerk, nu een ruïne.

In Naarden is ook een voormalige Waalse Kerk te vinden. Deze wordt nu gebruikt als mausoleum voor Comenius.

De Waalse Kerk in Utrecht is gevestigd in de Pieterskerk.

In Nijmegen was de Commanderie van Sint Jan sinds de Franse bezetting een Waalse Kerk tot het gebouw in 1944 zwaar beschadigd raakte bij het bombardement op Nijmegen. In 1952 verkocht het kerkbestuur de ruïne.

De voormalige Waalse kerk in Voorburg wordt nu gebruikt door de gereformeerden.

De Waalse Kerk in Zwolle is sinds 1686 gehuisvest in de veertiende-eeuwse Geertruidskapel van de Zusters van het Gemene Leven.

Bekende Waals Hervormden[]

Guillaume Groen van Prinsterer, anti-revolutionair staatsman
Alexander de Savornin Lohman, christelijk-historisch staatsman
Jan Six, Amsterdams regent, schrijver en mecenas

Externe links[]

fr:Église wallonne