Vaticaanstad (Latijn: Status Civitatis Vaticanae, Italiaans: Città del Vaticano) is een soevereine staat, waarvan het grondgebied midden in Rome ligt en die als het kleinste onafhankelijke land ter wereld geldt. Het wordt vertegenwoordigd door de Heilige Stoel. Vaticaanstad is geen lid van de Europese Unie. Het dwergstaatje is in 1929 ontstaan, na conflicten tussen de pausen en Italië, maar kan als een voortzetting of herleving van de Kerkelijke Staat gezien worden.
In het Vaticaan is de hoofdzetel van de Rooms-katholieke Kerk gehuisvest. Het staatshoofd is de paus. De huidige paus is Benedictus XVI.
Het Apostolisch Paleis is de officiële verblijfplaats van de paus. De paus beschikt over een Camerlengo, kamerheer van de paus.
Er wonen 824 (2008) mensen op een oppervlakte van 0,44 km², en daarmee is Vaticaanstad het land met de minste aantal inwoners ter wereld, maar er komen dagelijks duizenden toeristen. Vaticaanstad wordt geheel omsloten door de stad Rome en heeft een eigen stadsmuur.
De Heilige Stoel heeft ook bezittingen op Italiaans grondgebied. Deze bezittingen, meest kerken en kantoorgebouwen, zijn dus geen Vaticaans grondgebied. Volgens het Verdrag van Lateranen hebben deze bezittingen echter een extraterritoriale status, vergelijkbaar met de status van een ambassade. Het gaat daarbij onder meer om: het pauselijk zomerverblijf bij Castel Gandolfo, de basiliek Santa Maria Maggiore, de basiliek San Giovanni in Laterano, de basiliek San Paolo fuori le Mura, het Palazzo Courtial, het Palazzo di Propaganda Fide, het Palazza di San Callisto, het Palazzo del Vicariato, het Palazzo della Cancelleria, de zetel van de Congregatie voor de Oosterse Kerken, de zetel van de Congregatie voor de Geloofsleer en verder alle gebouwen die bij de Heilige Stoel in gebruik zijn. Dezelfde extraterritoriale status geldt voor alle kerken in Italië, indien en zolang de paus daarin deelneemt aan godsdienstige ceremonieën zonder dat deze openstaan voor het publiek.
De stad heeft een politiedienst bestaande uit Zwitsers, de Zwitserse Garde, een overblijfsel van het oorspronkelijke leger van de paus. Het traditionele uniform is ontworpen door commandant Jules Repond en niet, zoals vaak wordt gedacht, door Michelangelo.
Vaticaanstad staat sinds 1984 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.