WelkomDit portaal is bestemd voor alle stromingen van het Jodendom. We hopen natuurlijk dat je ook nieuwe onderwerpen aandraagt of reeds bestaande onderwerpen aanvult.
Jodendom kortHet jodendom is de religie van het Joodse volk en een van de vroegst ontstane monotheïstische godsdiensten. Het jodendom past niet gemakkelijk in de westerse categorieën zoals religie, ras, etniciteit of cultuur. Dit komt doordat joden het jodendom in termen van 4000 jaar geschiedenis beschouwen. Tijdens dit lange tijdperk hebben joden slavernij, anarchisme, theocratie, verovering, bezetting en ballingschap ervaren en zijn zij in contact geweest en beïnvloed door het Oude Egypte, Babylonië, Perzië, het Griekse hellenisme, evenals moderne bewegingen zoals de Verlichting en de opkomst van het nationalisme. Daarom stelt (de joods-Amerikaanse professor) Daniel Boyarin dat "joods zijn de pure categorieën van identiteit doorbreekt, omdat het niet nationaal is, niet genealogisch, niet godsdienstig, maar elk van deze, in een dialectische spanning."
Oorsprong van het JodendomRabbijnse visieVolgens godsdienstige joden was Abraham (Avraham) de eerste jood. Rabbijnse literatuur vertelt dat hij de eerste was om het tegen de rest van de wereld op te nemen en de dwaasheid van afgodendienst af te werpen. Daarop beloofde God dat Abraham, inmiddels al op hoge leeftijd, nog kinderen zou krijgen, om te beginnen Isaäk (Jitschak), die zijn werk zouden voortzetten en Erets Jisrael (het Land van Israël) (daar Kena'an (Kanaan) genoemd) zouden erven. Volgens de Tenach gaf God de zoon van Isaäk, Jakob (Jaäkov), de naam Israël, hetgeen "hij die met God worstelt" betekent, en wijdde zijn nakomelingen in om zijn natie te zijn. God stuurde Jakob en zijn kinderen naar Egypte; nadat zij uiteindelijk slaven werden, stuurde God Mozes (Mosje) om de Israëlieten uit de slavernij terug te kopen. Na de Uittocht uit Egypte bracht God hen naar de berg Sinaï om hun de Thora te geven, en bracht hen uiteindelijk naar Erets Jisrael. God bepaalde dat de nakomelingen van Mozes' broer Aäron (Aharon) een priesterklasse binnen de Israëlitische gemeenschap zouden zijn. Zij dienden eerst in de Tabernakel (een verplaatsbaar huis van verering), en later dienden hun nakomelingen in de Tempels van Jeruzalem. Bij terugkomst in Erets Jisrael werd de tent met de tabernakel in de stad Silo geplaatst en bleef daar meer dan 300 jaar. Gedurende deze tijd verstrekte God het joodse volk leiders en strijders, om de natie te verzamelen nadat hij vijanden stuurde om hen aan te vallen. Na verloop van tijd daalde de moraal van de natie tot het punt waarin God de Filistijnen toestond om de tempel in Silo te veroveren en te plunderen. De inwoners van Israël vertelden de profeet Samuel (Sjmoe'el) dat zij het punt hadden bereikt waar zij behoefte hadden aan een permanente koning, zoals andere naties die hadden. God wist dat dit niet het beste voor de joden was, maar willigde het verzoek in en liet Samuel Saul, een groot maar zeer bescheiden mens, benoemen tot koning. Toen de mensen Saul overhaalden tegen een order die via Samuel gegeven was in te gaan, beval God Samuel om David in plaats van Saul te benoemen. Zodra David gevestigd was, vertelde hij de profeet Nathan dat hij een permanente tempel zou willen bouwen. Als beloning beloofde God David dat hij zijn zoon zou toestaan om de tempel te bouwen en de troon nooit van zijn kinderen zou onttrekken. Davids zoon Salomo (Sjlomo) bouwde de eerste permanente tempel volgens de wil van de God, in Jeruzalem. Na de dood van Salomo, werd het koninkrijk verdeeld in de twee koninkrijken Israël en Judea (Jehoeda) bestaande uit twee stammen. Israël had een verscheidenheid aan koningen, maar na een paar honderd jaar stond God vanwege een zich uitbreidende afgodendienst Assyrië toe om Israël te veroveren en zijn volk te verbannen. Het koninkrijk van Judea, waarvan Jeruzalem de hoofdstad was en dat de tempel bevatte, bleef onder het gezag van het huis van David. De afgodendienst echter, steeg tot het punt dat God Babylonië toestond om Judea te veroveren, de tempel te vernietigen, die 410 jaar in gebruik was geweest, en zijn volk naar Babylonië te verbannen, met de belofte dat zij na zeventig jaar zouden worden bevrijd. Na zeventig jaar werd het de mensen toegestaan terug te keren naar Israël onder leiding van Ezra, en de tempel werd herbouwd. Deze tweede tempel stond 420 jaar overeind, waarna hij werd vernietigd door de Romeinse generaal en latere keizer Titus. Dit is de staat waarin de berg Moriah moet blijven totdat een nakomeling van David zich voordoet om de glorie van Israël te herstellen (het bestaan van de islamitische Koepel van de Rots doet in deze theoretische visie niet ter zake). De Thora, die op de berg Sinaï werd gegeven, werd samengevat in de vijf boeken van Mozes en samen met de boeken van en over de profeten en de geschriften de 'Geschreven Thora' genoemd. De details, die de bijbehorende 'Mondelinge Thora' vormden, moesten ongeschreven blijven. Echter, aangezien de vervolging van de joden toenam, ontstond het gevaar dat details vergeten zouden worden. Daarom werden zij alsnog opgetekend in de Misjna, de Talmoed, en andere heilige boeken van het jodendom.
Historisch-kritische visieVolgens de historisch-kritische visie onderscheiden twee kenmerken het jodendom van de andere godsdiensten die bestonden toen het zich net ontwikkelde. Het eerste kenmerk was het monotheïsme. De betekenis van dit geloof aan één god is niet zozeer de ontkenning van andere goden. Hoewel die ontkenning voor het rabbijnse jodendom fundamenteel is, impliceert de Thora volgens vele kritische geleerden vaak dat vroege Israëlieten het bestaan van andere goden erkenden. De betekenis ligt eerder in de joodse idee dat God de mensen creëerde en voor hen zorgde. In polytheïstische godsdiensten is de schepping van de mensheid vaak iets bijkomstigs en zijn de goden hoofdzakelijk betrokken bij hun relaties met andere goden, niet met mensen. Ten tweede specificeert de Thora vele wetten die door de afstammelingen van Israël moeten worden gevolgd. Andere godsdiensten werden toentertijd gekenmerkt door tempels waarin de priesters hun goden door offers zouden aanbidden. De joden hadden ook zo'n tempel, met priesters, en brachten offers, maar dit waren niet de enige middelen om God dienstig te zijn. In vergelijking met andere godsdiensten, verhoogt het jodendom het dagelijkse leven tot het niveau van een tempel en aanbidden joden God door dagelijkse acties. Ten tijde van de Helleense periode waren de meeste joden al gaan geloven dat hun god de enige god was (en dus de god van iedereen), en dat de Thora, het verslag van zijn openbaring, universele waarheden bevat. Deze ontwikkeling kan samen zijn gegaan met de belangstelling van niet-joodse zijde voor het jodendom (sommige Grieken en Romeinen beschouwden de joden als een zeer "filosofisch" volk vanwege hun geloof in een abstracte god) en de groeiende joodse interesse in Griekse filosofie, die als doel had om universele waarheden te vestigen. De joden begonnen te werken aan de spanning tussen het particularisme van hun stelling dat alleen joden de Thora uit hoefden te voeren, en het universalisme van hun stelling dat de Thora universele waarheden bevatte. Het resultaat is een reeks ideeën en praktijken betreffende de identiteit, de ethiek, de relatie met de natuur, alsook de relatie met God, die een voorkeur geven aan "verschil" tussen joden en niet-joden; ideeën en praktijken betreffende de verschillen in het praktiseren van het jodendom per plaats; een hechte aandacht voor verschillende betekenissen van woorden bij het interpreteren van teksten; pogingen om verschillende standpunten over teksten vast te leggen, samen met een relatieve onverschilligheid over credo en dogma. Het onderwerp van de Hebreeuwse Bijbel is een beschouwing van de verhouding tussen de Israëlieten en God zoals deze tevoorschijn komt in hun geschiedenis van het begin van de tijd tot de bouw van Tweede Tempel (ongeveer 350 voor de gangbare jaartelling). Deze verhouding wordt over het algemeen als controversieel afgebeeld, aangezien de joden worstelen met hun geloof in God enerzijds en de aantrekkelijkheid van andere goden anderzijds, en aangezien sommige joden (in het bijzonder Abraham, Jakob — later gekend als Israël — en Mozes) worstelden met God. Moderne kritische geleerden zijn van mening dat de Hebreeuwse Bijbel uit een verscheidenheid van inconsistente teksten bestaat die samengebundeld werden op een manier die om aandacht vraagt voor de uiteenlopende beschouwingen. Voorbeelden zijn verschillen in namen van God, in politieke voorkeuren en botsende verklaringen van eenzelfde fenomeen, zoals scheppingsverhalen van Genesis 1 en 2. Deze documentaire hypothese stipuleert in dit kader vijf bronnen voor de Tenach, alsook een zesde, de redacteur. Bronnen kunnen in dit geval ook groepen schrijvers zijn. Hoewel het werk aan de hypothese al in de 19e eeuw begon, is dit onderzoeksgebied nog in ontwikkeling.
|
GeschiedenisHet jodendom tot 1700Rond de eerste eeuw voor de jaartelling waren er verscheidene kleine joodse sektes: de Farizeeërs, Sadduceeërs, de Zeloten, Essenen en de christenen. Na de vernietiging van de Tweede Tempel in 70 verdwenen deze sektes. Het christendom bleef bestaan, maar het brak met het jodendom en werd een afzonderlijke godsdienst; Farizeeërs bleven ook bestaan, maar in de vorm van het rabbijns jodendom. Sommige joden uit de 8e en 9e eeuw waren het eens met de Sadduceeërs wat betreft de verwerping van de mondelinge wetten die in Misjna en de twee Talmoeds werden geregistreerd, van de Farizeeërs en de rabbijnen sinds de verwoesting van de tempel. Tot deze groep separatisten behoorden de Isunianen, Judganieten, Malikieten en anderen. Deze Joden volgden aanvankelijk op een vrij letterlijke wijzen de wetten van de Tenach. Spoedig echter ontwikkelden zij hun eigen mondelinge tradities, die van de rabbijnse tradities verschilden, en vormden uiteindelijk het Karaïtische jodendom. Karaïeten zijn er vandaag nog in kleine aantallen. De meesten leven tegenwoordig in Israël. Met de tijd ontwikkelden de joden zich tot verschillende etnische groepen — onder andere de Asjkenazische joden uit Midden- en Oost-Europa en Rusland; de Sefardische joden uit Spanje, Portugal en Noord-Afrika en de Jemenieten, in het zuidelijke uiteinde van het Arabische schiereiland. De afsplitsingen zijn vooral cultureel-geografisch van aard en zijn niet gebaseerd op een aanzienlijk doctrinair geschil, hoewel de afstand tussen de etnische groepen wel resulteerde in kleine verschillen in de praktijk en gebeden. ChassidismeHoofdartikel: Chassidisch jodendom Het chassidisch jodendom werd geïnitieerd door Israël ben Eliezer (1700-1760), ook bekend als Ba'al Sjem Tov (of Besjt). Zijn discipelen trokken vele aanhangers aan. Zij creëerden talrijke chassidische groepen in Oost- en Centraal-Europa. Het chassidisch jodendom werd uiteindelijk de manier van leven voor vele joden in Europa. De joodse immigratiegolf in de jaren 1880 bracht deze richting binnen het jodendom ook naar de Verenigde Staten. Ooit bestond er een ernstig schisma tussen de chassidische en niet-chassidische orthodoxe joden. De Europese joden die de chassidische beweging verwierpen, werden door chassidische joden bestempeld als misnagdim (letterlijk "tegenstanders"). Desalniettemin zijn alle sektes van het chassidische jodendom ondergebracht in de (buiten de VS) dominante stroming, het orthodox jodendom, waarin ze samen met de 'tegenstanders' het chareidisch jodendom vormen.
Het jodendom tijdens de Verlichting en de HervormingHoofdartikel: haskala In de late 18e eeuw werd Europa overspoeld door een groep intellectuele, sociale en politieke bewegingen in het kader van de Verlichting. De Verlichting leidde tot vermindering van de Europese wetten die joden belemmerden te emanciperen, met de bredere seculiere wereld in contact te staan. Aan joden werd toegang tot seculaire onderwijs en instellingen verleend. Een parallelle joodse beweging, haskala of de "Joodse Verlichting" ontstond als reactie op zowel de Verlichting als de nieuwe vrijheden. De haskala legde een nadruk op integratie met de seculiere maatschappij. De strijd tussen verdedigers van haskala en traditionelere joodse concepten leidde uiteindelijk tot de vorming van verschillende takken in het jodendom: verschillende takken van liberaal jodendom, vele vormen van orthodox jodendom en conservatief jodendom en een aantal kleinere groepen.
De holocaustHoofdartikel: Holocaust Het verlies van 6 miljoen levens in de holocaust had een radicale demografische verschuiving en beïnvloedde uiteindelijk de organisatie van het georganiseerde jodendom zoals het tegenwoordig bestaat. Desondanks had de Holocaust weinig blijvende invloed op de inhoud van de joodse religie.
Na de holocaustZie ook de artikelen Jodendom in Nederland, orthodox jodendom en liberaal jodendom. In de meeste westelijke naties, zoals de Verenigde Staten van Amerika, Israël, Canada, het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika, bestaat onder joden een grote verscheidenheid van religieuze praktijken, met een meerderheid van seculaire en onorthodoxe joden. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld, hadden volgens het bevolkingsonderzoek van 2001 ([1]), 4,3 miljoen van de 5,1 miljoen joden één of andere aansluiting met de godsdienst. Van die bevolking van verbonden joden, nam 80% aan een of andere soort joodse godsdienstige praktijk deel, maar slechts 48% was lid van een joodse gemeenschap. De godsdienstige en seculaire joodse bewegingen in de V.S. en Canada vinden veelal dat er sprake is van een crisissituatie en hebben ernstige zorg over de toenemende percentages van gemengde huwelijken en assimilatie binnen de joodse gemeenschap. Aangezien de Amerikaanse joden later in hun leven trouwen dan vroeger gebruikelijk was en gemiddeld minder kinderen krijgen dan vroeger, is het geboortecijfer voor Amerikaanse joden van meer dan 2,0 gedaald tot 1,7. Als gevolg van gemengde huwelijken en lage geboortecijfers, kromp de joodse bevolking in de V.S. van 5,5 miljoen in 1990 tot 5,1 miljoen in 2001. Dit is indicatief voor de algemene bevolkingstendensen binnen de joodse gemeenschap in diaspora, maar een nadruk op bevolking maskeert de diversiteit van de huidige joodse godsdienstige praktijk, evenals de groeitendensen onder sommige gemeenschappen, zoals Haredi-joden. Hierdoor groeit het percentage orthodoxe joden, terwijl het aantal joden als geheel afneemt. In de orthodox-joodse gemeenschap is tevens over het algemeen geen sprake van gemengde huwelijken en assimilatie, gezien de religieuze omgeving waarin kinderen al van jongs af aan opgroeien. In New York, maar ook in Antwerpen, wonen talloze joden die daar geboren zijn maar geen Engels, respectievelijk Nederlands spreken; vanzelfsprekend is de kans dat zij met een niet-joodse partner trouwen niet erg groot. In de laatste 50 jaar is er een algemene verhoging van interesse in godsdienst onder vele segmenten van de joodse bevolking geweest. Alle belangrijke joodse groeperingen hebben een heropleving in populariteit ervaren, met stijgende aantallen jongere joden die aan joods onderwijs deelnemen en toetreden tot synagogen. Hoewel deze groei niet het algehele demografische verlies heeft gecompenseerd, groeien vele joodse gemeenschappen en bewegingen, waarbij het hoogtepunt in de V.S. jaren 70 lag. De charedische bewegingen in Israël en met name de Sefardische charediem kenden een bloeiperiode in de jaren 80 en 90 van 19e eeuw.
21e eeuwHoewel te vroeg voor geschiedschrijving, lijkt de euforie van de verschillende religieuze bewegingen in de 20e eeuw gekalmeerd. Om de langzame neerwaartse daling te compenseren, is de openheid voor bekeringen - met name onder niet-joden met een joodse achtergrond - iets groter dan voorheen. In Nederland is dit echter niet het geval en is de mogelijkheid zich tot het jodendom te bekeren uiterst beperkt. In Israël is in 2004 een poging gedaan tot het stichten van een nieuw Sanhedrin dat het wellicht mogelijk zou kunnen maken voor orthodoxe joden wat aanzienlijkere aanpassingen in regelgeving te maken door een bredere consensus. Dit Sanhedrin wordt door de ultra-orthodoxe (charedische) gemeenschap echter niet erkend en heeft dus weinig kans op succes
|
|
Gebruik van Wikipedia . |
|
Copyright film en video . |