Petrus | |
---|---|
Petrus | |
onbekend – ca 64 | |
Paus | |
Periode | ~64 in Rome |
Voorganger | geen |
Opvolger | Linus |
Petrus (Grieks: Πέτρος, Petros; wat betekent Rots) (Galilea, geboortedatum onbekend - Rome, ca. 64) is een persoon uit het Nieuwe Testament en één van de twaalf apostelen van Jezus. Hij geldt voor katholieken als de eerste paus.
In kunst en iconografie is Petrus vrijwel altijd te herkennen aan een markante grijze baard en de sleutels van de hemel, die het petrusambt symboliseren. Andere attributen zijn een omgekeerd kruis en een haan.
Biografie[]
Petrus was een visser op het meer van Genesareth. Eigenlijk heette hij Simon bar Jona ('Simon, zoon van Jona'). Zijn broer Andreas leidde hem tot Jezus, die zijn prediking nog maar net was begonnen. Jezus noemde hem in het Aramees Kefas, wat in het Grieks Petros is en Rots betekent. Hij begeleidde Jezus gedurende diens hele openbare leven – geen andere apostel komt in het evangelie zo vaak voor – waarbij hij soms uit naam van alle apostelen het woord voerde, zoals in de centrale tekst over zijn zending, het zestiende hoofdstuk van Matteüs. Na de dood, verrijzenis en hemelvaart van Jezus trad Petrus op als hoofd van Zijn leerlingen. Ten tijde van keizer Nero onderging hij de marteldood. Petrus vond zijn laatste rustplaats vlak bij het stadion van de Vaticaanse heuvel waar hij was gekruisigd. Petrus werd, volgens de traditie, op eigen verzoek ondersteboven gekruisigd, met het hoofd naar beneden, omdat hij (volgens de apocriefe Handelingen van Petrus) wilde tonen dat door de komst van Jezus alle verhoudingen waren omgekeerd.
Petrus speelde in de vroege kerk een centrale rol, die onder meer in de Handelingen beschreven en door de kerkvaders overgeleverd wordt. De overlevering vermeldt dat de stichting van de kerken in Rome, Antiochië en Jeruzalem op Petrus teruggaat. Voor het verblijf van Petrus in Rome reiken bronnen (naast de apostolische Handelingen) terug tot in het onmiddellijke na-apostolische tijdvak (o.m. De Eerste brief van Clemens aan de christenen van Korinte en de brief van Dionysius van Korinthe aan de christenen van Rome). Het standpunt jegens de authenticiteit van Petrus' verblijf in Rome wordt evenwel vaak beïnvloed door de houding ten opzichte van de legitimiteit van het katholieke petrusambt.
Opdrachten aan Petrus[]
Het evangelie naar Mattheus vermeldt Petrus als rots van de Kerk. Jezus zegt: ‘Jij bent Petrus, de rots waarop ik mijn kerk zal bouwen, en de poorten van het dodenrijk zullen haar niet kunnen overweldigen. Ik zal je de sleutels van het koninkrijk van de hemel geven, en al wat je op aarde bindend verklaart zal ook in de hemel bindend zijn, en al wat je op aarde ontbindt zal ook in de hemel ontbonden zijn’. (Mattheus 16:18-19) Dit wordt ook wel de traditio clavium genoemd.
In het evangelie naar Lucas krijgt hij de opdracht zijn broeders in het geloof te sterken: ‘Ik heb voor je gebeden opdat je geloof niet zou bezwijken. En als jij eenmaal tot inkeer bent gekomen, moet jij je broeders sterken.’. (Lucas 22:32)
Aan het einde van het evangelie naar Johannes geeft Jezus hem opdracht op te treden als herder van zijn kudde. Toen ze gegeten hadden, sprak Jezus Simon Petrus aan: ‘Simon, zoon van Johannes, heb je mij lief, meer dan de anderen hier?’ Petrus antwoordde: ‘Ja, Heer, u weet dat ik van u houd.’ Hij zei: ‘Weid mijn lammeren.’ (Johannes 21:15-18). In de laatste opdracht, die drie keer werd gegeven in verschillende bewoordingen, is het afwisselen van de woorden agape en fileo interessant:
agape | fileo | |
---|---|---|
NBG | waarlijk liefhebben | liefhebben |
NBV | liefhebben | houden van |
Gezegd door | Jezus (2 keer) | Jezus (1 keer), Petrus (3 keer), evangelist (in vers 17) |
Petrus zegt dat hij Jezus niet kent[]
Een dieptepunt is het moment, nadat Jezus gevangengenomen was, dat Petrus tot drie keer toe beweert dat hij Jezus niet kent, wat hij zich pas realiseert als hij een haan hoort kraaien. Eerder die avond daarvoor had Jezus dat voorspeld, terwijl Petrus nog gezworen had dat hij Jezus nooit zou afvallen. Alle evangeliën vermelden deze gebeurtenis, maar de details verschillen en volgens sommige uitleggers heeft Petrus zijn Heer zelfs zes keer verloochend, en dat Jezus hem twee keer waarschuwde.
Mattheus 26 | Marcus 14 | Lucas 22 | Johannes 18 | |
---|---|---|---|---|
Jezus waarschuwt Petrus | 22:34 | 13:38 | ||
Naar Gethsemane | ||||
Jezus waarschuwt Petrus | 26:34 | 14:30 | ||
Tegen portierster | 17 | |||
Bij het vuur | 25 | |||
Jezus wordt verhoord door Kajafas | 57-68 | 53-65 | 63-71 | |
Tegen slavin | 70 | 68 | 56 | |
De haan kraait (niet in NBG 1951) | 68 | |||
Bij voorportaal | 72 | 58 | ||
Tegen zelfde slavin | 69 | |||
Een uur later, tegen slaaf van hogepriester | 74 | 71 | 60 | 27 |
De haan kraait | 75 | 72 | 61 | 27 |
Bisschop van Rome[]
De bijzondere rol van Petrus als bisschop van Rome werd al vroeg door de Apostolische Vaders en kerkvaders onderstreept, met name door Tertullianus, Clemens van Alexandrië, Irenaeus van Lyon, Ignatius van Antiochië, Cyrillus van Jeruzalem en Cyprianus van Carthago. Zij schreven aan de Romeinse bisschop een bijzondere verantwoordelijkheid voor de eenheid van de christenen toe (bijvoorbeeld in de strijd rond het Sabellianisme, het Marcionisme en schisma van Novatianus), die steeds werd verantwoord met het teruggrijpen naar Petrus. Op deze basis ontwikkelde zich in de kerk een ecclesiologische theologie van het petrusambt.
Verering[]
Algemeen wordt aanvaard dat het aediculamonument het grafmonument is van de apostel Petrus. Deze steen is door keizer Caligula uit het Egyptische Heliopolis geplunderd en in het circus geplaatst dat keizer Nero voltooide. De opschriften die in de rode granieten steen zijn gebeiteld, werden ooit ter ere van de Romeinse keizers Augustus en Tiberius opgesteld. Zoals toen gebruikelijk werd het lichaam van Petrus vlak bij de plaats van executie begraven langs een doorgaande weg. Een klein monument werd al snel daarna opgericht ter herkenning voor de pelgrims die het graf bezochten. Door keizer Constantijn werd hier de eerste Sint-Pietersbasiliek gebouwd die tot in de 16de eeuw dienst deed. Boven het graf werd het altaar geplaatst. De huidige kerk is op precies dezelfde plek gebouwd. Bij renovatiewerkzaamheden in de jaren 30 van de 20e eeuw werd het graf van Petrus geopend. Men vond het redelijk goed bewaard gebleven skelet van een stevig gebouwde man van ongeveer 60-70 jaar oud bij overlijden. Algemeen gaat men ervan uit dat dit inderdaad de stoffelijke resten zijn van de Joodse visser Simon, de flamboyante apostel van Jezus, die hier begraven werd.
Petrus heeft drie feestdagen. De belangrijkste is ‘Petrus en Paulus’ op 29 juni. Volgens de overlevering zijn beide apostelen op dezelfde dag en binnen hetzelfde uur gestorven. De bevrijding van Petrus wordt gevierd op 1 augustus met het feest van Sint-Petrus’ Banden, de Orthodoxe Kerk viert dit op 16 januari. Op 22 februari wordt binnen de katholieke kerk het leergezag (ex cathedra) met het feest van Petrus’ Stoel gevierd.
Petrus is de patroonheilige van de abdijen van Bath en Berchtesgaden, van Bremen, Chartres, Abdij van Dendermonde, Keulen, Trier, Las Vegas, het bisdom Jackson, Köpenick, Worms, Lessen, Leuven, Oostende, Puurs, Sint-Pieters-Rode, Leiden, Maastricht, Moissac, Naumburg, Regensburg, Rome, de Kerk, Umbrië, Sint-Petersburg, het bisdom Providence, Obermarsberg, het bisdom Philadelphia en Poznań en verder van de pausen, de bakkers, de slachters, de bruggenbouwers, de boetelingen, de metselaars, de glazeniers, de schrijnwerkers, de slotenmakers, de smeden, de loodgieters, de uurwerkmakers, bij de oogst, de zegelbranders, de steenkappers, de pottenbakkers, de schoenmakers, de netten- en doekenwevers, de vissers en de vishandelaars, de schippers, de scheepsbouwers. Voorts wordt Sint Pieter aanroepen bij scheepsbreuken, door jonge vrouwen, de rouwenden en de boetelingen, en bij zinsverbijstering, slangenbeten, hondsdolheid, diefstal, voetpijnen, koorts, bezetenheid en vallen.
Canonieke geschriften[]
Het Nieuwe Testament telt twee brieven, die worden toegeschreven aan Petrus, zie Eerste brief van Petrus en Tweede brief van Petrus. Er is onenigheid over de vraag of een of beide brieven pseudepigrafisch zijn; naargelang de opvatting over het auteurschap, worden beide brieven doorgaans gedateerd op ofwel rond 65 ofwel rond 100.
Apocriefe geschriften[]
Het apocriefe evangelie naar Petrus is een kort passieverhaal, dat op sommige punten docetisch gedachtegoed bevat. Het eerste commentaar over deze apocrief dateert uit de 4e eeuw van Eusebius van Caesarea (die zich daarbij echter beroept op uitspraken van Serapion van Antiochië van rond 210). Bewaarde tekstfragmenten dateren uit de 6e en 8e eeuw. Het evangelie naar Petrus heeft tijdens de canonvorming van het Nieuwe Testament geen controverse rol gespeeld, het werd overwegend als niet-canoniek geschrift herkend.
Iconografie[]
De apostel Petrus heeft diverse attributen.
- De haan verwijst naar Petrus' verloochening van Jezus en zijn berouw daarover.[1]
- De sleutel verwijst naar Jezus' belofte (Mattheus 16:19) om Petrus de sleutel van het koninkrijk van de hemel te geven.
- Het omgekeerde kruis verwijst naar het kruis waaraan Petrus, volgens de overlevering, ter dood is gebracht.
Andreas · Bartolomeüs · Filippus · Jakobus de Meerdere · Jakobus de Mindere · Johannes · Judas Iskariot · Judas Taddeüs · Matteüs · Mattias · Petrus · Simon · Tomas
Paulus als de 13e apostel
Pausen van de Katholieke Kerk
Petrus · Linus · Anacletus I · Clemens I · Evaristus · Alexander I · Sixtus I · Telesforus · Hyginus · Pius I · Anicetus · Soter · Eleuterus · Victor I · Zefyrinus · Calixtus I · Urbanus I · Pontianus · Anterus · Fabianus · Cornelius · Lucius I · Stefanus I · Sixtus II · Dionysius · Felix I · Eutychianus · Cajus · Marcellinus · Marcellus I · Eusebius · Miltiades · Silvester I · Marcus · Julius I · Liberius · Damasus I · Siricius · Anastasius I · Innocentius I · Zosimus · Bonifatius I · Celestinus I · Sixtus III · Leo I · Hilarius · Simplicius · Felix II (III) · Gelasius I · Anastasius II · Symmachus · Hormisdas · Johannes I · Felix III (IV) · Bonifatius II · Johannes II · Agapitus I · Silverius · Vigilius · Pelagius I · Johannes III · Benedictus I · Pelagius II · Gregorius I · Sabinianus · Bonifatius III · Bonifatius IV · Adeodatus I · Bonifatius V · Honorius I · Severinus · Johannes IV · Theodorus I · Martinus I · Eugenius I · Vitalianus · Adeodatus II · Donus · Agatho · Leo II · Benedictus II · Johannes V · Conon · Sergius I · Johannes VI · Johannes VII · Sisinnius · Constantinus I · Gregorius II · Gregorius III · Zacharias · Paulus I · Stefanus III (IV) · Adrianus I · Leo III · Stefanus IV (V) · Paschalis I · Eugenius II · Valentinus · Gregorius IV · Sergius II · Leo IV · Benedictus III · Nicolaas I · Adrianus II · Johannes VIII · Marinus I · Adrianus III · Stefanus V (VI) · Formosus · Bonifatius VI · Stefanus VI (VII) · Romanus · Theodorus II · Johannes IX · Benedictus IV · Leo V · Sergius III · Anastasius III · Lando · Johannes X · Leo VI · Stefanus VII (VIII) · Johannes XI · Leo VII · Stefanus VIII (IX) · Marinus II · Agapitus II · Johannes XII · Leo VIII · Benedictus V · Johannes XIII · Benedictus VI · Benedictus VII · Johannes XIV · Johannes XV · Gregorius V · Silvester II · Johannes XVII · Johannes XVIII · Sergius IV · Benedictus VIII · Johannes XIX · Benedictus IX · Silvester III · Benedictus IX · Gregorius VI · Clemens II · Benedictus IX · Damasus II · Leo IX · Victor II · Stefanus IX (X) · Nicolaas II · Alexander II · Gregorius VII · Victor III · Urbanus II · Paschalis II · Gelasius II · Calixtus II · Honorius II · Innocentius II · Celestinus II · Lucius II · Eugenius III · Anastasius IV · Adrianus IV · Alexander III · Lucius III · Urbanus III · Gregorius VIII · Clemens III · Celestinus III · Innocentius III · Honorius III · Gregorius IX · Celestinus IV · Innocentius IV · Alexander IV · Urbanus IV · Clemens IV · Gregorius X · Innocentius V · Adrianus V · Johannes XXI · Nicolaas III · Martinus IV · Honorius IV · Nicolaas IV · Celestinus V · Bonifatius VIII · Benedictus XI · Clemens V · Johannes XXII · Benedictus XII · Clemens VI · Innocentius VI · Urbanus V · Gregorius XI · Urbanus VI · Bonifatius IX · Innocentius VII · Gregorius XII · Martinus V · Eugenius IV · Nicolaas V · Calixtus III · Pius II · Paulus II · Sixtus IV · Innocentius VIII · Alexander VI · Pius III · Julius II · Leo X · Adrianus VI · Clemens VII · Paulus III · Julius III · Marcellus II · Paulus IV · Pius IV · Pius V · Gregorius XIII · Sixtus V · Urbanus VII · Gregorius XIV · Innocentius IX · Clemens VIII · Leo XI · Paulus V · Gregorius XV · Urbanus VIII · Innocentius X · Alexander VII · Clemens IX · Clemens X · Innocentius XI · Alexander VIII · Innocentius XII · Clemens XI · Innocentius XIII · Benedictus XIII · Clemens XII · Benedictus XIV · Clemens XIII · Clemens XIV · Pius VI · Pius VII · Leo XII · Pius VIII · Gregorius XVI · Pius IX · Leo XIII · Pius X · Benedictus XV · Pius XI · Pius XII · Johannes XXIII · Paulus VI · Johannes Paulus I · Johannes Paulus II · Benedictus XVI
Hippolytus · Novatianus · Felix II · Ursinus · Eulalius · Laurentius · Dioscurus · Eugenius I · Theodorus II · Paschalis I · Constantinus II · Filippus · Johannes VIII · Anastasius III · Sergius III · Christoforus · Bonifatius VII · Johannes XVI · Gregorius VI · Benedictus X · Honorius II · Clemens III · Theodoricus · Albertus · Silvester IV · Gregorius VIII · Celestinus II · Anacletus II · Victor IV (Gregorius) · Victor IV (Octavianus) · Paschalis III · Calixtus III · Innocentius III · Nicolaas V · Clemens VII · Benedictus XIII · Alexander V · Johannes XXIII · Clemens VIII · Benedictus XIV · Felix V
Geschrapt:
Stefanus (II)
Petrus · Euodias · Ignatius · Hero · Cornelius · Eros · Theofilus van Antiochië · Maximus I · Serapion · Asclepiades · Filetus · Zebinnus · Babylas · Fabius · Demetrius · Paulus van Samosata · Domnus I · Timeüs · Cyrillus · Tyrannos · Vitalis · Filogonus · Paulinus · Eustatius · Eulalius · Eufornius · Filaclus · Stefanus I · Leontius · Eudoxius · Euzoius · Meletius · Flavianus I · Porfyrus · Alexander · Theodotus · Johannes I · Domnus II · Maximus II · Basilius · Acacius · Martyrius · Petrus de Vollere · Julianus · Petrus Fullo · Johannes II · Stefanus II · Callandion · Palladius · Flavianus II · Severus · Paulus I · Eufrosius · Efremus
Oosters-orthodoxe patriarchen:
Paulus II · Eufrasius · Efraïm · Domnus III · Anastasius de Sinaïet · Georgius · Anastasius de Sinaïet · Anastasius II · Georgius II · Anastasius III · Macedonius · Gregorius I · Macarius · Theofanes · Sebastianus · Gregorius II · Alexander · Stefanus IV · Theofylactus · Theodorus · Johannes IV · Job · Nicolaas · Simeon · Elias · Theodosius I · Nicolaas II · Michaël · Zacharias · Georgius III · Job II · Eustratius · Christoforus I · Theodorus II · Agapius · Johannes IV · Nicolaas III · Elias II · Georgius Lascaris · Macarius de Zuivere · Eleuterius · Petrus III · Johannes VI · Emilianus · Theodosius II · Niceforus · Johannes VII · Johannes IX · Euthymius · Macarius II · Athanasius I · Theodosius III · Elias III · Christoforus II · Theodorus IV Balsamon · Joachim · Dorotheüs · Simeon II · Euthymius · Theodosius IV · Theodosius V · Arsenius · Dionysius · Marcus · Ignatius II · Pachomius · Nilus · Michaël III · Pachomius II · Joachim II · Marcus III · Dorotheüs II · Michaël IV · Marcus IV · Joachim III · Gregorius III · Dorotheüs III · Michaël V · Dorotheüs IV · Joachim IV Ibn Juma · Michaël VI Sabbagh · Joachim V · Joachim VI · Dorotheüs V · Athanasius III Dabbas · Ignatius III Attiyah · Euthymius III · Euthymius IV · Michaël III Zaim · Neofytos · Athanasius IV Dabbas · Cyrillus III Zaim · Athanasius IV Dabbas · Silvester · Filemon · Daniël · Euthymius V · Serafim · Methodius · Hiërotheos · Gerasimos · Spyridon · Meletius II Doumani · Gregorius IV Haddad · Alexander III Tahan · Theodosius VI Abourjaily · Elias IV Muawad · Ignatius IV Hazim
Severus · Sergius · Paulus II · Petrus III van Raqqa · Julianus I · Athanasius I Gammolo · Johannes II van de Sedre · Theodorus · Severius II bar Masqeh · Athanasius II · Julianus II · Elias I · Athanasius III · Iwanis I · Euwanis I · Athanasius alSandali · Georgius I · Jozef · Quryaqos van Takrit · Dionysius I · Johannes III · Ignatius II · Theodosius Romanos · Dionysius II van Antiochië · Johannes IV Qurzahli · Basilius I · Johannes V · Iwanis II · Dionysius III · Abraham I · Johannes VI Sarigta · Athanasius IV van Salah · Johannes VII bar Abdun · Dionysius IV Yahya · Johannes VIII · Athanasius V · Johannes IX bar Shushan · Basilius II · Johannes Abdun · Dionysius V Lazaros · Iwanis III · Dionysius VI · Athanasius VI bar Khamoro · Johannes X bar Mawdyono · Athanasius VII bar Qutreh · Michaël I de Grote · Athanasius VIII · Johannes XI · Ignatius III David · Johannes XII bar Madani · Ignatius IV Yeshu · Philoxenos I Nemrud · Michaël II · Michaël III Yeshu · Basilius III Gabriël · Philoxenos II de Schrijver · Basilius IV Shemun · Ignatius Behnam alHadli · Ignatius Khalaf · Ignatius Johannes XIII · Ignatius Nuh van Libanon · Ignatius Yeshu I · Ignatius Jakobus I · Ignatius David I · Ignatius AbdAllah I · Ignatius Nemet Allah I · Ignatius David II Shah · Ignatius Pilatus I · Ignatius Hadayat Allah · Ignatius Simonis I · Ignatius Yeshu II Qamsheh · Ignatius Abdul Masih I · Ignatius Gregorius II · Ignatius Isaac Azar · Ignatius Shukr Allah II · Ignatius Gregorius III · Ignatius Gregorius IV · Ignatius Matteüs · Ignatius Yunan · Ignatius Gregorius V · Ignatius Elias II · Ignatius Jakobus II · Ignatius Petrus IV · Ignatius Abdul Masih II · Ignatius Abd Allah II · Ignatius Elias III · Ignatius Afram I Barsoum · Ignatius Jakobus III · Ignatius Zakka I Iwas
Latijnse patriarchen:
Peter I van Narbonne · Bernard van Valence · Ralf I van Domfront · Aimery van Limoges · Ralf II · Peter II van Angoulême · Peter III van Locedio · Peter van Capoue · Reinier · Albert Rezzato · Opizo Fieschi · Isnard · Gérald Othon · Raymond de Salgues · Séguin d'Anton · Wenzel Gerard van Burenitz · Johannes · Guillaume de la Tour · Denis du Moulin · Jacques Juvénal des Ursins · Lorenzo Zane · Alfonso Caraffa · Juan de Ribera · Luigi Caetani · Giovanni Battista Pamphili · Cesare Monti · Alessandro Crescenzi · Charles Thomas Maillard de Tournon · Giberto Bartolomeo Borromeo · Joaquín Fernández Portocarrero · Francesco Maria Pallavicini · Lodovico Calini · Giulio Maria della Somaglia · Antonio Despuig y Dameto · Lorenzo Girolamo Mattei · Albertus Barbolani di Montauto · Josephus Melchiades Ferlisi · Carolus Belgrado · Paulus Brunoni · Petrus De Villanova · Placidus Ralli · Vencentius Tizzani · Franciscus de Paula Cassetta · Carlo Nocella · Lorenzo Passarini · Ladislao Michele Zaleski · Roberto Vicentini
Bronnen, noten en/of referenties:
- ↑ Hall, J. (2000). Hall's Iconografisch Handboek. Leiden: Primavera Pers. ISBN 90-74310-05-2