Geestelijke verzorging is in het dagelijks taalgebruik iedere activiteit die mensen helpt bij zingeving en levensbeschouwing.
In de gezondheidszorg, bij defensie en bij justitie in Nederland is geestelijke verzorging de begeleiding die geboden wordt door een functionaris, de geestelijk verzorger, die daarvoor is aangesteld. Institutionele begeleiding bij zingeving wordt traditioneel verleend door levensbeschouwelijke instituten, zoals kerken. Voor mensen die niet in hun gewone leefsituatie waren, waren er speciale pastores (aalmoezeniers of rectoren), predikanten, raadslieden, die ervoor zorgden dat hun werk een vaste plaats kreeg in organisaties.
Ontwikkeling[]
Naarmate de band van de levensbeschouwelijke instituten losser werd, zorgden instellingen in toenemende mate voor een eigen invulling van geestelijke verzorging. Bij defensie en justitie worden geestelijk verzorgers nog altijd (2009) aangesteld door werkgevers in samenspraak met zendende instanties, meestal een kerk of het humanistisch verbond. In de zorg stellen werkgevens vaak hun eigen eisenpakket samen om tot een profiel voor een geestelijk verzorger te komen, al dan niet vanuit een zendende instantie.
Titel geestelijk verzorger[]
Sinds 2008 bestaat er in Nederland een landelijk register van geestelijk verzorgers dat de kwaliteit bewaakt. Hierin worden geestelijk verzorgers opgenomen die voldoen aan de opleidings- en nascholingseisen van de beroepsvereniging voor geestelijk verzorgers in zorginstellingen. Dit is een ondergraving van de oude situatie waar de zending en dus de kwaliteit van de geestelijk verzorgers door de zogenaamde zendende instanties werden gegarandeerd. Bij het ministerie van Justitie en Defensie heeft men dit dan ook als ongewenst gezien. Men kan daar alleen geestelijk verzorger worden als er een erkende zendende instantie de geestelijk verzorger stuurt. Deze geestelijke verzorgers voldoen allen aan zeer hoge kwaliteitseisen.
In een wetenschappelijk onderzoek bij het minsterie van Justitie bleek dat de gedetineerden dan ook een zeer groot vertrouwen hebben in de geestelijk verzorgers daar. Dat komt ook mede doordat elke denominatie geleid wordt door een hoofd die voor ondersteuning zorgt en toezicht houdt op het goed werken van de geestelijk verzorgers.
Doordat de hoofden hiërarchisch betrokken zijn blijkt dat de kwaliteit van de zorg op een hoog niveau kan komen te liggen. Dit in tegenstelling tot de zorg waar de geestelijke verzorgers redelijk geïsoleerd hun werk moeten doen.
Inhoudelijke vormgeving[]
Geestelijke verzorging bestaat veelal uit individuele begeleiding middels gesprekken over beleving en zingeving, nabijheid van de mensen voor wie de begeleiding bedoeld is, rituele ondersteuning bij belangrijke momenten of bij de viering van religieus belangrijke dagen, groepswerk met cliënten, bewaking van de menselijke waarden en normen, bewaken van de religieuze rechten van de cliënt, ethisch advies aan een instelling of het bewaken van de missie en visie van een werkgever.