Het Evangelie naar Marcus (vaak kortweg Marcus genoemd) is het tweede evangelie in het Nieuwe Testament. Het is een van de drie synoptische evangeliën. Het bevat 16 hoofdstukken en is het kortste van de vier evangeliën.
Auteur[]
De tekst van het evangelie bevat zelf geen opgave van de naam van de auteur. De auteur werd lange tijd vereenzelvigd met de figuur van Johannes Marcus die in de Handelingen der Apostelen en in de brief van Paulus aan Filemon, de brief aan de Kolossenzen en de eerste Petrusbrief vermeld wordt. Volgens de traditie was hij eerst gezel van Paulus geweest en later van Petrus. Toonaangevende exegeten van vandaag (R. Pesch, J. Gnilka e.a.) zouden de traditionele identificatie echter liever opgeven en houden het eerder bij een anonieme christen. In elk geval was de auteur van het Marcusevangelie zelf geen ooggetuige van de feiten, maar baseerde hij zich op overlevering. De hoeksteen van zijn evangelie vormde de traditie (of reeds een geschreven bron?) over de passie van Jezus, waaraan Marcus andere gegevens uit de Jezustraditie toevoegde. Aan het geheel gaf hij een sterke literair-theologische structuur mee. [1]
Binnen het huis van zijn moeder had Johannes Marcus alle gelegenheid om informatie te vernemen van de apostelen en anderen die Jezus zelf gekend hadden. Toch staat hij te boek als de speciale leerling en discipel van Petrus.
Sinds de tijd van Clemens van Alexandrië hebben theologen aangenomen dat het in Rome geschreven is, hoewel ook Antiochië als mogelijke plaats wordt genoemd.
Doelgroep[]
Joodse namen en Aramese uitdrukkingen ("Boanerges" (3:17); "Talitha Koem" (5:41); "Korban" (7:11); "Bartimeus" (10:46); "Abba" (14:36); "Eloi," etc. (15:34)) worden in dit evangelie altijd zorgvuldig verklaard, wat op een niet-Joodse doelgroep wijst. Ook bevat dit evangelie relatief weinig verwijzingen naar en citaten uit het Oude Testament. Deze referenties zouden juist voor Joden van belang zijn geweest. Joodse gebruiken (7:3; 14:3; 14:12; 15:42) worden zorgvuldig verklaard. Het gebruik van een aantal Latijnse woorden (die niet in de andere evangeliën voorkomen, zoals "spekulatoura" (6:27, SV:scherprechter), "xestes" (vgl sextarius, SV:drinkbekers," 7:4, 8), "quadrans" (12:42, SV:penningen), "centurion" (15:39, 44, 45).) wijst op een doelgroep en/of omgeving van de schrijver met sterk Romeinse trekken. Dit stemt overeen met verklaringen van oude kerkvaders, dat Marcus zijn evangelie in Rome voor de christenen uit de heidenen schreef.
Theologen die het auteurschap van Marcus in twijfel trekken, nemen ook vaak andere plaatsen als Antiochië in Syrië of Egypte in overweging.
Datering[]
Het Marcusevangelie wordt door de moderne bijbelwetenschap en door historici gedateerd tussen 66 en 73. Deze tijdsvork heeft te maken met de grote Joodse Oorlog, waarvan men vrij unaniem meent dat Marcus er weet van heeft. [2]
De lijdensgeschiedenis en de begrafenis zijn mogelijk een traditie van nog oudere datum. Een aanwijzing hiervoor is dat de naam van de hogepriester in tegenstelling tot de andere evangeliën nergens genoemd wordt, wat er op wijst dat de tekst nog tijdens de ambtsperiode (18-37) van Kajafas werd opgesteld.
De referentie door Jezus in hoofdstuk 13:1,2 wordt algemeen beschouwd als betrekking hebbend op de vernietiging van de tweede tempel. Liberale theologen die ervan uitgaan dat zoiets als profetie niet mogelijk is, concluderen hieruit dat het evangelie na 70 is opgesteld.
Er is een dispuut onder theologen over de laatste 12 verzen van Marcus 16. De vraag is of deze passage, die een opgestane Jezus beschrijft, deel van het oorspronkelijke evangelie vormt, of een latere toevoeging is. Omdat de oudste handschriften dit deel niet bevatten, is de overheersende mening dat dit deel een latere toevoeging is.
Relatie met andere synoptische evangeliën[]
Van de 662 verzen in het evangelie heeft Marcus er 406 gemeen met zowel het evangelie naar Mattheus als het evangelie naar Lucas, 145 met Mattheus, 60 met Lucas, terwijl er slechts 51 alleen in Marcus voorkomen. De relatie tussen de synoptische evangeliën wordt het synoptische vraagstuk genoemd. Veel theologen nemen aan dat het Marcus-evangelie het oudste van de drie evangeliën is.
Kenmerken van het evangelie[]
- Er is geen geslachtsregister van Jezus, zoals bij Mattheus en Lucas.
- De schrijver stelt Jezus voor als bekleed met macht, de leeuw uit de stam Juda.
- Marcus tekent minutieus de woorden (3:17; 5:41; 7:11, 34; 14:36), plaats (9:35) en gebaren (3:5, 34; 5:32; 9:36; 10:16) van Christus op.
- Hij noteert ook zorgvuldig details van personen (1:29, 36; 3:6, 22, etc.), aantallen (5:13; 6:7, etc.), plaatsen (2:13; 4:1; 7:31, etc.), en tijden (1:35; 2:1; 4:35, etc.). Deze worden door andere evangelisten vaak weggelaten.
- De zinsnede "En terstond" komt in dit evangelie bijna veertig keer voor. In het veel langere evangelie naar Lukas komt de uitdrukking slechts vier maal voor, bij Johannes zeven maal. In modernere vertalingen wordt deze zinsnede meestal weergegeven als 'en dadelijk' 'aanstonds', of 'en direct'. Het veelvuldig gebruik hierbij van de tegenwoordige tijd verhoogt het idee van snelheid en actie. Dit komt echter in slechts weinig vertalingen tot uitdrukking.
- Dit evangelie schildert Jezus als Jezus Christus, maar ook bijzonder menselijk. Hij wordt boos en bedroefd (3:5), heeft honger (11:12), slaapt wanneer hij moe is (4:38), en houdt van kinderen (10:16).
- Marcus slaat in dit evangelie de geboorte en kinderjaren over. Hij concentreert zich op het leven van Jezus als volwassene, en besteedt bijzondere aandacht aan Jezus' onschuldige dood aan het kruis.
In navolging van Papias’ beschrijving is het evangelie lang beschouwd als een snelle opeenvolging van afzonderlijke scènes. Men zag deze scènes echter als weinig samenhangend, de auteur zou weinig moeite hebben gedaan de gebeurtenissen chronologisch of in ander verband weer te geven. De door deze verteltechniek ontstane beeldende kracht wordt als kenmerkend voor dit evangelie beschouwd. Redactionele kritiek sinds de jaren '50 van de 20e eeuw heeft echter aan het licht gebracht dat het evangelie wel degelijk een gedetailleerde interne structuur bezit. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in de drievoudig herhaalde lijdensaankondigingen.
Het motto van dit evangelie is wel geformuleerd als "Jezus kwam ... predikende het evangelie van het koninkrijk Gods" (hoofdstuk 1:14). Toch laat dit evangelie ook zien dat Jezus probeert zijn identiteit als Messias voor het algemene publiek te verbergen (bijv. 1:44; 3:12; 8:30). Dit wordt ook wel het 'Messiaans geheim' genoemd, en is een onderscheidend kenmerk van Marcus ten opzichte van de andere evangeliën.
Einde[]
Merkwaardig is dat het verhaal van Marcus abrupt eindigt. Marcus schrijft dat drie vrouwen na de sabbat naar Jezus' graf gingen. Het graf bleek leeg te zijn, en een jongeman vertelde dat Jezus was opgestaan en dat de discipelen hem in Galilea zouden ontmoeten. Daarna heeft Marcus zijn pen neergelegd, want in de oudste handschriften wordt niets verteld van ontmoetingen met de opgestane Messias.
Er is naderhand getracht deze lacune op te vullen: want er bestaan handschriften waarin na Marcus 16:8 meer wordt verteld. Er bestaan verschillende versies van deze toevoeging, wat een duidelijke indicatie is dat ze niet bij de oorspronkelijke tekst horen.
Het evangelie van Marcus is het oudste evangelie, het is bijna een direct ooggetuigeverslag, terwijl de andere evangeliën later zijn geschreven en meer afhangen van mondelinge overlevering. De tekst van Marcus kan dus zeer betrouwbaar zijn. Uit het feit dat er niets wordt geschreven over verschijningen van Jezus, heeft men wel geconcludeerd dat het verhaal van de opstanding een vervalsing is.
Kritiek[]
De beschrijving in dit evangelie hoe het Sanhedrin (de toenmalig gevestigde autoriteit van de Judaische religie) samenspande om Jezus te doden, is ge/misbruikt om antisemitisme te promoten.
Indeling[]
- Locatie: de eerste 10 hoofdstukken spelen in Galilea en Perea, de laatste zes in Judea en Jeruzalem.
- Tijd: Hoofdstuk 1-8:27 omvat ca. 3 jaar, 8:26-10 ca. 6 maanden, hoofdstuk 11-16 8 dagen.
Externe link[]
- NBV = Nieuwe Bijbelvertaling - Marcus
Op bovengenoemde site staan rechtsboven ook andere vertalingen aangegeven:
- GNB96 = Groot Nieuws Bijbel 1996
- NBG51 = Nederlands Bijbelgenootschapsvertaling 1951
- SV = Statenvertaling
- SV77 = Herziene Statenvertaling 1977
- WV95 = Willibrordvertaling 1995
Bronnen, noten en/of referenties:
Genesis · Exodus · Leviticus · Numeri · Deuteronomium · Geschiedenis · Jozua · Rechters · Ruth · I Samuel · II Samuel · I Koningen · II Koningen · I Kronieken · II Kronieken · Ezra · Nehemia · Ester · Poëzie en wijsheid · Job · Psalmen · Spreuken · Prediker · Hooglied · Grote profeten · Jesaja · Jeremia · Klaagliederen · Ezechiël · Daniël · Kleine profeten · Hosea · Joël · Amos · Obadja · Jona · Micha · Nahum · Habakuk · Sefanja · Haggai · Zacharia · Maleachi (einde van joodse canon)
Apocriefe of deuterocanonieke boeken: Tobit · Judit · Ester (Grieks) · I Makkabeeën · II Makkabeeën · Wijsheid · Wijsheid van Jezus Sirach · Baruch · Brief van Jeremia · Toevoegingen aan Daniël
Nieuwe Testament: Evangeliën
Matteüs · Marcus · Lucas · Johannes · Geschiedenis van de eerste christenen · Handelingen · De brieven van de apostelen · Romeinen · I Korintiërs · II Korintiërs · Galaten · Efeziërs · Filippenzen · Kolossenzen · I Tessalonicenzen · II Tessalonicenzen · I Timoteüs · II Timoteüs · Titus · Filemon · Hebreeën · Jakobus · I Petrus · II Petrus · I Johannes · II Johannes · III Johannes · Judas · Openbaring · Openbaring