| Deel van een serie artikelen over de Godsdienstfilosofie |
|
..Het goddelijke
Standpunten: Agnosticisme - Antitheïsme - Atheïsme - Deïsme - Henotheïsme - Ietsisme - Kakotheïsme - Monolatrisme - Monotheïsme - Misotheïsme - Pandeïsme - Panentheïsme - Pantheïsme - Polytheïsme - Theïsme Filosofische concepties: Demiurg - Onbewogen Beweger - God (monotheïsme) Argumenten: Argumenten tegen het bestaan van God - Cirkelredenering van Descartes - Godsbewijs - God van de gaten - Russells theepot - Theodicee |
..Religies
Relevante religies: Theïstische religies: Bahai - Christendom - Confucianisme - Germaanse mythologie - Griekse godsdienst - Jodendom - Hindoeïsme - Hurritische mythologie - Islam - Oud-Griekse godsdienst - Romeinse godsdienst - Taoïsme - Zoroastrianisme Non-theïstische religies: Boeddhisme - Humanisme Overzicht van alle religies |
..Themata en concepten
Bijgeloof - Creatie - Creationisme - Eschatologie - Ethiek - God - Godsdienstvrijheid - Hiernamaals - Ideaal - Indifferentisme - Natuurtoestand - Oorsprong van het leven - Openbaring - Probleem van het lijden - Rede - Religie van de rede - Religieuze bijeenkomst - Staatsgodsdienst - Theocratie - Vergeving - Wonder - Zin van het leven - Zonde |
..Stromingen
Analytische filosofie - Apologetiek - Fenomenologie - Fideïsme - Joodse godsdienstfilosofie - Natuurlijke theologie - Neothomisme |
..Godsdienstfilosofen
Augustinus - Anselmus - Aquino - Buber - Cohen - Descartes - Halevi - Hartshorne - Hubbeling - Kant - Kierkegaard - Lévinas - Nietzsche - Rosenzweig - Russell - Spinoza - Swinburne - Tillich - Wolterstorff |
..Werken
Die Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft - Pensées - Tractatus theologico-politicus - Vrees en beven - De vrolijke wetenschap |
|
Filosofie portaal |
Deïsme is een religieus-filosofische opvatting die God als transcendente oorzaak van de natuurwetten beschouwt. Dit houdt in dat God weliswaar de schepper van het universum is, maar sinds de schepping op geen enkele wijze ingrijpt in het proces van de natuurwetten. Deze leer is een gevolg van het modernistische rationalisme en een vervolg op het theïsme, de opvatting dat God ook immanent is (en dus in sommige gevallen uitzonderingen op de natuurwetten maakt). In de meest gangbare versie is God niet antropomorf (mensvormig).
Rationalisme[]
Hoewel een vorm van deïsme al bij Spinoza aanwezig was, heeft het voornamelijk populariteit verworven tijdens de Verlichting. Aangezien het eerdere theïsme niet te verenigen was met een zuiver rationalisme, werd door rationalisten gezocht naar een leer die wel een rationeel godsbegrip kon waarborgen.
Voor Spinoza was dit het panentheïsme, dat in feite een vorm van deïsme is. Het verschil tussen pan(en)theïsme en deïsme is echter dat bepaalde interpretaties van het pantheïsme en het panentheïsme een immanentie van God introduceren. Spinoza's fameuze dictum Deus sive Natura illustreert dit: God en de natuur vallen voor hem samen. Met deze uitspraak is echter ook de essentiële overeenkomst tussen het pantheïsme en het deïsme gegeven, namelijk het rationalistische standpunt, dat God geen uitzonderingen op de natuurwetten maakt.
Deïstische theologie[]
- Sommige deïstische theologen hebben wel vastgehouden aan de idee van de mensvormigheid van God.
- De meeste deïstische theologen hebben uit de exclusieve transcendentie van God geconcludeerd dat God niet op gebeden antwoordt en geen wonderen verricht, aangezien dit zowel de immanentie van God en een overtreding van de natuurwetten impliceert.
Deïsten[]
- Baruch Spinoza
- Lord Herbert of Cherbury (1583-1648)
- John Toland
- Anthony Collins
- Matthew Tindal
- Thomas Woolston
- Thomas Chubb
- Thomas Paine
- Voltaire
- Benjamin Franklin
- Thomas Jefferson
Zie ook[]
af:Deïsme ar:ربوبية arz:ديسيزم bg:Деизъм bs:Deizam ca:Deisme cs:Deismus da:Deisme el:Ντεϊσμός eo:Diismo et:Deism fa:خداانگاری fi:Deismi fr:Déisme fy:Deisme gd:Deist he:דאיזם hr:Deizam hu:Deizmus ia:Deismo id:Deisme is:Frumgyðistrú it:Deismo ja:理神論 ka:დეიზმი ko:이신론 lb:Deismus lt:Deizmas nn:Deisme no:Deisme oc:Deïsme pl:Deizm pt:Deísmo ro:Deism ru:Деизм simple:Deism sk:Deizmus sl:Deizem sr:Деизам sv:Deism tl:Deismo tr:Deizm uk:Деїзм uz:Deizm vi:Thuyết thần giáo tự nhiên zh:自然神论