Het Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk[1] (Grieks: Βασιλεία Ρωμαίων, Basileía tôn Rhōmaíōn) of Romania (Ῥωμανία, Rhōmanía) is het rijk dat in de late oudheid en de daaropvolgende Middeleeuwen een groot deel van het oostelijke Middellandse Zeegebied besloeg, met als hoofdstad Constantinopel. Wat nu het Oost-Romeinse Rijk wordt genoemd was de overgebleven oostelijke helft van het Romeinse Rijk nadat het westelijke deel (zie West-Romeinse Rijk) uiteindelijk ten onder ging door o.a. de Grote Volksverhuizing en interne instabiliteit tijdens de 5de eeuw. Hoewel de cultuur, de religie en de taal van het rijk overwegend Grieks waren, beschouwden de Byzantijnen zichzelf als inwoners van het Romeinse Rijk en zagen hun heersers zich niet alleen als de opvolgers van de Romeinse keizers maar zelfs als een ononderbroken continuering hiervan. Het rijk vormde lange tijd een buffer tussen West-Europa en het Arabische Rijk en Centraal-Aziatische rijken als de Seltsjoeken en Mongolen.
Het Byzantijnse Rijk had een grote invloed op de cultuur en kennis in West-Europa. Zo werd via de Byzantijnen de kennis uit de Oudheid, voor zover bewaard gebleven, en van de Arabieren ge(her)ïntroduceerd in Europa. In de laatste eeuwen van zijn bestaan was het rijk geslonken tot een gebied in West-Anatolië en Griekenland, vooral door verliezen aan de Arabieren, Perzische Sassaniden en Ottomanen. Vanaf 1204, het jaar dat de kruisvaarders Constantinopel plunderden en het rijk definitief op zijn retour raakte, kwam er een grote uittocht op gang van Byzantijnse intellectuelen en kunstenaars naar het steeds welvarender Europa en met name Italië, die hiermee een belangrijke stimulans voor de Renaissance zouden worden. In 1453 kwam er een definitief einde aan het Byzantijnse Rijk, toen Constantinopel door de Ottomaanse sultan Mehmet II werd veroverd.