Een bisdom of diocees is een kerkrechterlijk afgebakend gebied of territorium dat onder het bestuur van een lokale bisschop staat.
Begrip[]
Bisdommen zijn ambtsgebieden van bisschoppen die voorkomen in de de Rooms-katholieke, Orthodoxe, Anglicaanse en Oudkatholieke) Kerk.
Een bisdom maakt deel uit van een kerkprovincie. Zowel Nederland, België als Luxemburg vormen elk één kerkprovincie, die onderverdeeld is in meerdere bisdommen. Grotere landen bestaan vaak uit meerdere kerkprovincies.
Het belangrijkste bisdom van een kerkprovincie wordt aartsbisdom genoemd. Aan het hoofd van een aartsbisdom staat de aartsbisschop. Als een kerkprovincie naast het aartsbisdom ook nog andere bisdommen telt, worden deze de suffragane bisdommen, afhangend van het aartsbisdom genoemd. In zo'n geval is de aartsbisschop een aartsbisschop-metropoliet.
Een bisdom wordt verder onderverdeeld in dekenaten met aan het hoofd een deken.
Een dekenaat wordt weer onderverdeeld in parochies met aan het hoofd een pastoor.
Vanwege de toenemende securalisatie verminderen in Nederland en België het aantal dekenaten en parochies sterk. In een aantal bisdommen zijn de dekenaten afgeschaft, zoals in het bisdom Groningen-Leeuwarden in 2006, in het bisdom Rotterdam in 2007 en in het aartsbisdom Utrecht in 2008.
Overzicht[]
De Nederlandse, Belgische en Luxemburgse Rooms-katholieke kerkprovincies met aartsbisdommen en suffragane bisdommen.
Rooms-katholieke bisdommen in Nederland[]
- Zie ook: Nederlandse bisschoppenconferentie
De Nederlandse kerkprovincie telt 1 aartsbisdom, waarvan 6 suffragane bisdommen afhangen. De bisschop van Utrecht is tevens metropoliet van Nederland. Traditioneel wordt hij tevens verheven tot kardinaal op het eerstvolgende consistorie na zijn aanstelling.
- Aartsbisdom Utrecht : Utrecht, Gelderland, Overijssel en Oostelijk Flevoland
- Bisdom Breda : Westelijk Noord-Brabant en Zeeland
- Bisdom Groningen-Leeuwarden : Groningen, Friesland, Drenthe en de Noordoostpolder
- Bisdom Haarlem-Amsterdam : Noord-Holland en Zuidelijk Flevoland
- Bisdom 's-Hertogenbosch : Oostelijk Noord-Brabant en Gelderland onder de Waal
- Bisdom Roermond : Nederlands Limburg
- Bisdom Rotterdam : Zuid-Holland
- Bisdom bij de Nederlandse krijgsmacht : sedert 1957
| Bisdommen in Nederland |
|---|
|
Bisdom Breda · Bisdom Groningen-Leeuwarden · Bisdom Haarlem-Amsterdam · Bisdom 's-Hertogenbosch · Bisdom Roermond · Bisdom Rotterdam · Aartsbisdom Utrecht · Militair ordinariaat |
Rooms-Katholieke bisdommen in België[]
- Zie ook: Belgische bisschoppenconferentie
De Belgische kerkprovincie telt 1 aartsbisdom, waarvan 7 suffragane bisdommen afhangen. De bisschop van Mechelen-Brussel is tevens metropoliet van België. Traditioneel wordt hij tevens verheven tot kardinaal op het eerstvolgende consistorie na zijn aanstelling.
- Aartsbisdom Mechelen-Brussel : Vlaams-Brabant, Waals-Brabant, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de kantons Mechelen, Duffel, Willebroek en Puurs
- Bisdom Antwerpen : 1559-1801 en sedert 1961 (Antwerpen zonder de kantons Mechelen, Duffel, Willebroek en Puurs en zonder de gemeenten Zwijndrecht en Burcht)
- Bisdom Brugge : 1559-1801 en sedert 1834 (West-Vlaanderen)
- Bisdom Doornik : van de 6e eeuw tot 1564 en sedert 1802 (Henegouwen)
- Bisdom Gent : sedert 1559 (Oost-Vlaanderen en de gemeenten Zwijndrecht en Burcht)
- Bisdom Hasselt : sedert 1967 (Belgisch Limburg)
- Bisdom Luik : sedert de 5e eeuw (Luik)
- Bisdom Namen : sedert 1559 tot 1801 en sedert 1834 (Namen en Luxemburg)
- Bisdom bij de Belgische krijgsmacht : sedert 1957
| Bisdommen in België |
|---|
|
Bisdom Antwerpen · Bisdom Brugge · Bisdom Doornik · Bisdom Gent · Bisdom Hasselt · Bisdom Luik · Aartsbisdom Mechelen-Brussel · Bisdom Namen · Militair ordinariaat |
Rooms-katholieke bisdommen in Luxemburg[]
De Luxemburgse kerkprovincie telt 1 aartsbisdom, en geen suffragane bisdommen, en valt rechtstreeks onder de Heilige Stoel. De bisschop van Luxemburg-Stad is dan ook geen metropoliet van Luxemburg. Traditioneel wordt hij ook niet verheven tot kardinaal.
- Aartsbisdom Luxemburg-Stad : sedert 1840 als vicariaat van het bisdom Namen, sedert 1870 als bisdom en vanaf 1988 als aartsbisdom (Luxemburg)
Rooms-katholieke bisdommen in Duitsland[]
- Zie ook: Duitse bisschoppenconferentie
De Duitse kerkprovincie telt 7 aartsbisdommen, waarvan 20 suffragane bisdommen afhangen. Enkele van de zeven aartsbisschoppen worden ook tot kardinaal benoemd.
- Aartsbisdom Bamberg:
- Bisdom Eichstätt:
- Bisdom Speyer:
- Bisdom Würzburg:
- Aartsbisdom Berlijn:
- Bisdom Dresden-Meissen:
- Bisdom Görlitz:
- Aartsbisdom Freiburg im Breisgau:
- Bisdom Mainz:
- Bisdom Rottenburg-Stuttgart:
- Aartsbisdom Hamburg:
- Bisdom Hildesheim:
- Bisdom Osnabrück:
- Aartsbisdom Keulen:
- Bisdom Aken:
- Bisdom Essen:
- Bisdom Limburg:
- Bisdom Münster:
- Bisdom Trier:
- Aartsbisdom München en Freising:
- Bisdom Augsburg:
- Bisdom Passau:
- Bisdom Regensburg:
- Aartsbisdom Paderborn:
- Bisdom Erfurt:
- Bisdom Fulda:
- Bisdom Maagdenburg:
- Bisdom bij de Duitse krijgsmacht:
- Apostalisch Exarchaat van Duitsland en Scandinavië voor de gelovigen van de Oosterse Rite (Oekraïnisch):
Rooms-katholieke bisdommen in Oostenrijk[]
- Zie ook: Oostenrijkse bisschoppenconferentie
De Oostenrijkse kerkprovincie telt 2 aartsbisdommen, waarvan 7 suffragane bisdommen afhangen. De aartsbisschop van Wenen wordt traditioneel tot kardinaal benoemd.
- Aartsbisdom Salzburg:
- Bisdom Feldkirch:
- Bisdom Graz-Seckau:
- Bisdom Gurk:
- Bisdom Innsbruck:
- Aartsbisdom Wenen:
- Bisdom Eisenstadt:
- Bisdom Linz:
- Bisdom Sankt Pölten:
- Bisdom bij de Oostenrijkse krijgsmacht:
- Ordinaritaat van Oostenrijk voor de gelovigen van de Oosterse Rite (Byzantijns):
De territoriale abdij van Wettingen-Mehrerau hangt rechtstreeks af van de Heilige Stoel.
Rooms-katholieke bisdommen in Zwitserland[]
- Zie ook: Zwitserse bisschoppenconferentie
De Zwitserse kerkprovincie telt geen aartsbisdommen. Ze telt 6 bisdommen en 2 territoriale abdijen die rechtstreeks afhangen van de Heilige Stoel. Traditioneel worden de bisschoppen en abten niet verheven tot kardinaal.
- Bisdom Basel
- Bisdom Chur
- Bisdom Lausanne, Genf / Genève en Freiburg / Fribourg
- Bisdom Lugano / Luzern
- Bisdom Sankt Gallen
- Bisdom Sion / Sitten
- Territoriale abdij van Maria Einsiedeln
- Territoriale abdij van Saint-Maurice
Rooms-katholieke bisdommen in Liechtenstein[]
De Liechtensteinse kerkprovincie telt 1 aartsbisdom, en geen suffragane bisdommen, en valt rechtstreeks onder de Heilige Stoel. De aartsbisschop van Vaduz is dan ook geen metropoliet van Liechtenstein. Traditioneel wordt hij ook niet verheven tot kardinaal.
- Aartsbisdom Vaduz:
Zie ook[]
- Eparchie
- Lijst van rooms-katholieke bisdommen
- Lijst van titulaire bisdommen