plattegrond van een basilica in Pompeï
Een basiliek is een bouwvorm uit de klassieke Oudheid en in de romaanse kerkarchitectuur. Tevens is het een eretitel voor kerkgebouwen in de rooms-katholieke Kerk, ongeacht hun architectonische vorm. In de laatste betekenis telt België 27 en Nederland 22 basilieken.
Etymologie[]
Het woord basiliek is een vernederlandsing van het Romeinse basilica, dat weer afkomstig is van het Griekse Βασιλικής (basilikès) (koninklijk gebouw). Dat woord is op zijn beurt weer afgeleid van het Griekse basileus dat koning betekent.
Klassieke Oudheid[]
 Zie Basilica voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De term basiliek is in eerste instantie een bouwkundige term uit de klassieke Oudheid. In deze betekenis spreekt men over een basilica. De basilica lag meestal aan het forum en was een meerschepig gebouw vaak met hogere middenpartij. De hogere middenpartij was voorzien van grote vensters, de zogenaamde lichtbeuk. Het diende voornamelijk als markthal en beursgebouw, in de keizertijd ook als rechtszaal. Voor dit laatste gebruik werd er een rechthoekige of halfronde uitbouw, de apsis, aan toegevoegd.
De romaanse basiliek[]
Uit de bouwstijl van de Romeinse basilica ontwikkelde zich de romaanse kerkarchitectuur. Torens verschenen later en gaan in hun geschiedenis terug naar Romeinse uitkijktorens en donjons. In de romaanse basilieken werden vaak aan de koorzijde de zg. ambo's, een soort stenen kansel, toegevoegd, zowel links als rechts. Het altaar is meegenomen uit de oudere tijden van offeraltaar, zoals een stenen tafel bijvoorbeeld. Aan de basilica-structuur werd dikwijls een apsis toegevoegd waarin het altaar werd geplaatst. In de 20e eeuw zijn er kerken in neoromaanse basiliekvorm gebouwd.
Een basiliek is dan een driebeukige kerk, waarvan de zijbeuken lager zijn dan de middenbeuk. Het hoogteverschil wordt daarbij overbrugd door een muur waarin vensters zijn aangebracht.
Basiliek als eretitel[]
| Zie Lijst van basilieken voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Binnen de rooms-katholieke kerk is basilica ook een eretitel voor bijzondere kerken. Daarbij wordt er onderscheid gemaakt tussen basilica maior en basilica minor. De meeste basilieken (zo'n 1500) vallen onder die laatste groep.
Zie ook[]
- Lijst van basilieken
- Pseudobasiliek
- Hallenkerk
- Zaalkerk
Externe links[]
|
Voor meer mediabestanden zie de categorie Basilicas van Wikimedia Commons. |
| Referenties |
be:Базіліка be-x-old:Базыліка bg:Базилика bs:Bazilika ca:Basílica cs:Bazilika da:Basilika el:Βασιλική (αρχιτεκτονική) eo:Baziliko et:Basiilika eu:Basilika fi:Basilika (arkkitehtuuri) fr:Basilique (christianisme) gd:Bàislig he:בזיליקה hr:Bazilika hu:Bazilika id:Basilika io:Baziliko it:Basilica ja:バシリカ ka:ბაზილიკა ko:바실리카 la:Basilica li:Basiliek (boewkunde) lt:Bazilika lv:Bazilika mk:Базилика no:Basilika nrm:Basouque pl:Bazylika pt:Basílica ro:Bazilică ru:Базилика sh:Bazilika simple:Basilica sk:Bazilika sl:Bazilika sq:Bazilika sr:Базилика sv:Basilika sw:Basilika tr:Bazilika uk:Базиліка vec:Baxełega vi:Vương cung thánh đường vls:Basilieke zh:巴西利卡
.png){kind=link}